De Nederlands Hervormde Kerk van Zevenbergen.

korte versie

Deze kerk is het enige oude monument dat na de verwoesting van 1940 en 1944 in Zevenbergen is behouden en was vóór de Reformatie gewijd aan de Heilige Catharina.

De oudste delen zijn uit de 14e eeuw. Het is een Gotische kerk, bestaande uit een driebeukig schip, een dwarspand, een rechtgesloten koor en aan de westzijde van het noorderdwarspand de Joris-kapel.

Na zware oorlogschade is de kerk in 1949-1953 gerestaureerd.
De toren, die vlak voor de bevrijding opgeblazen werd door de vijand, is in 1961 naar het oude model nieuw herbouwd.
Het schip in zijn huidige pseudobasilicale gedaante is van omstreeks 1400, toen ook het koor verhoogd werd. De kerk kreeg zijn definitieve vorm na een ingrijpende verbouwing in de jaren 1541-1546.

Inwendig zien we zuilen met bladkapitelen en beschilderde houten tongewelven. De kapitelen bij de ingang van het koor zijn versierd met de symbolen van de vier evangelisten.
De zwevende kansel in Louis XVI stijl is van 1785 en valt op door versieringen van bloemguirlanders en een bekroning met een cartouche, waarin een "alziend oog".

Naast de negentien versierde grafstenen uit de 16e, 17e en 18e eeuw, is er een groot monument ter nagedachtenis van Jean de Ligne, Graaf van Aremberg en Heer van Zevenbergen (gesneuveld in de slag bij Heiligerlee, 1568), uitgevoerd in Naamse zwarte steen en omgeven door talrijke wapens van de overledene, waaronde het teken van het Gulden Vlies.

De luidklok in de toren behoord tot de oudere klokken van Nederland (1450).

Opmerkelijk zijn verder nog het roosvenster aan de westzijde en het fraaie Flentrop-orgel met 33 stemmen en drie klavieren.

Sinds maart 1610 kerkt hier de Hervormde Gemeente.

Week aan week, in goede en kwade dagen, wordt hier het Woord van God verkondigd en wordt er samen gebeden en gezongen. 

De Nederlands Hervormde Kerk van Zevenbergen.

lange versie

Het oudste deel van de kerk was merkwaardigerwijs de ten noorden van het koor geplaatste toren. Deze werd na de vernieling van 1944 in 1960 herbouwd, waarbij de oude bekroning, in 1766 door Ph. W. Schonck, architect van het huis Oranje, gebouwd, gekopieerd werd. Kort na de bouw van de oorspronkelijke toren zal het koor opgetrokken zijn.

Rond 1400 werd het driebeukige basilicaal schip gebouwd, waarvan de lichtbeukramen boven de scheibogen in de kerk nog zichtbaar zijn, terwijl twee van dergelijke ramen links en rechts van de hoofdingang gereconstrueerd zijn. De westgevel wordt voorts gekenmerkt door een groot roosvenster boven de hoofdingang.

De pilaren van het schip van rond 1400 zijn bewaard gebleven en vertonen een enkele bladkrans, een voorloper van de bekende Brabantse kapitelen met dubbele bladkrans.

In oorsprong had de kerk, gewijd aan St. Catharina, twee kapellen, een noordelijke, de O. L. Vrouwekapel en een zuidelijke, de St. Corneliskapel.

In de 15e eeuw werd naast de noordelijke kapel nog een kapel gebouwd door het schuttersgilde van St. Joris. Omstreeks 1500 werd het kerkgebouw door brand geteisterd en daarna tijdelijk van een geheel rieten dak voorzien. Na 1540 volgde een algehele vernieuwing.

In het koor stond het hoofdaltaar, waarvoor twee engelen op pilaren. Dit altaar werd in 1541 verfraaid, evenals het beeld van St. Cathrijn. In het koor bevonden zich een koperen kroon, evenals gebrandschilderde ramen en een orgel, dat in 1546 door een nieuw instrument werd vervangen. De preekstoel dateert uit 1785, het 17e eeuwse koorhek werd deels vernieuwd en verder tot bank vertimmerd. Een belangrijk onderdeel van het interieur vormt de graftombe van Jean de Ligne, graaf van Aremberg één van de voornaamste Heren van Zevenbergen.

 

Bij de vrede van Munster, in 1648, ging de heerlijkheid Zevenbergen als persoonlijk bezit over aan de weduwe van Frederik Hendrik, Amalia van Solms, naar wie ook een straat genoemd werd. Gedurende de 80 - jarige oorlog was Zevenbergen meerdere malen strijdtoneel en meer dan eens werd het kerkgebouw bestemd voor onderdak van soldaten en paarden.

In 1610 werd het kerkgebouw in gebruik genomen voor de protestantse erediensten, waardoor het interieur een geheel ander karakter kreeg. De toren, die eerst eigendom was van het stadsbestuur, kwam in 1802 in het bezit van de Hervormde Gemeente. In 1864 werd begonnen met het bepleisteren van de muren van het kerkgebouw. In 1868 werd gasverlichting aangebracht.

In november 1944 werd ook het orgel, dat in het koor stond, geheel vernield. De restauratie van het kerkgebouw stond onder toezicht van Monumentenzorg, architect was Ir. J. de Wilde. Zij werd uitgevoerd door de fa. D. Huurman te Delft. Op 9 december 1953 kon de kerk weer plechtig in gebruik worden genomen.

In de zuiderbeuk werd een gebrandschilderd raam aangebracht van de glazenierster Gunhild Kristensen. Voorts werden aan het interieur een kunstig bewerkt houten wetsbord en een predikantenbord toegevoegd. Dit waren alle schenkingen van gemeenteleden.

In 1943 werden door de bezetter twee klokken uit de toren gevorderd, daterend uit 1817. Deze werden in Duitsland versmolten.

 

Op 20 december 1961 konden toren met uurwerk, historische klok uit 1450 en een carillon met 18 klokjes, gebouwd door de fa. Eijsbouts, officieel in gebruik worden genomen.

De grootste twee klokken van het klokkenspel dragen de volgende inscripties:

Voor de dispositie van het orgel zie men de betreffende pagina.

In vroegere eeuwen werden de notabelen van de burgerlijke gemeente - burgemeesters, schepenen enz. - in de kerk begraven. Hiervan getuigen nog diverse grafstenen. Helaas zijn er bij de vernieling van 1944 nogal wat verloren gegaan.